اصلاح حوزه های علمیه

برای تهیه این دو مقاله خیلی زحمت کشیدم:

1) طرح تحول حوزه در بیان امام خامنه ای

2) طرح تحول پیشنهادی خودم

اصلاح مردم و کسبه و کارمندان رو به اصلاح دانشگاه دیدم و اصلاح دانشگاه رو به اصلاح حوزه !

برای اصلاح جامعه و تقویت حوزه نیاز به اسلام شناس داریم و از کل اسلام, بسنده کردن به فقه اصغر سکولار , اعظم مشکلات حوزه است.

حوزه ی علمیه ما هو ؟ ماهیت حوزه چیست ؟

آیا فصل مقوم حوزه, تقواست؟ خیر , تقوا در غیر از حوزه هم هست در زیارت ها , مراقبه ها و ...
آیا اخلاص است؟ نه, در پیاده روی اربعین هم اخلاص هست.
آیا به شهادت طلبی است ؟ نه.

آنچه که حوزه ی علمیه را حوزه می کند ارائه ی مناسب علوم اهل بیت علیهم السلام است.
مشکل اصلی حوزه هم همین ارائه و کتاب های درسی آموزشی است!
خصوصا برای طلابی از بعد از دانشگاه به حوزه وارد می شوند.

خلاء ها و مشکلات موجود در مسیر اصلی حوزه:

1) دوری از قرآن و تفسیر قرآن
2) مطالعه کتب روایی تعطیل , مثلا اصول کافی , نهج الفصاحه , نهج البلاغه , میزان الحکمه , غرر الحکم و ... !
3) کلاس های اخلاق کم که به جای رابطه پدر فرزندی بیشتر شبیه منبر و سخنرانی اند.
4) عدم پرورش مبلغ و مبارز فرهنگی
5) سیر طولانی و فرسایشی درس خواندن در حوزه ( الان هم که دو سال اضافه شده مثل این که ! )
6) مطالب زائد در لا به لای دروس زیاد است مثلا اقوال گوناگون در ادبیات و پرداختن به جزئیات غیر کاربردی.
7) تجزیه و ترکیب و روخوانی ضعیف است. 
8) برای منطق , منطق مظفر کم است و بعضی قسمت هایش خوش فهم نیست اغلاطی دارد که باید اصلاح شود.
9) فلسفه دیر شروع می شود مخصوصا برای کسانی که بعد از دانشگاه وارد حوزه شدند و به طور کلی این که کدام طلبه در چه زمانی چه کتابی رو باید بخونه؟ سیستم کور باید تعیین تکلیف کنه!
10) مشکلات مالی طلبه ها که اشتغال برای بدست آوردن پول قطعا از مطالعات و مباحثات آنها کم می کند.
11) بررسی سطحی تاریخ معصومین و هیچ تحلیل عمیقی بر تاریخ تحلیلی ائمه و انبیاء صورت نمی گیرد.
12) ... ؟ شما بگین ؟

بسیاری از نواقص متون درسی حوزه را طلبه باید خودش جبران کنه در حالی که می توان بهره وری و بازدهی درس ها را اون قدر افزایش داد که این همه سنگینی بر روی دوش طلاب نیفتد! (بعضی طلاب له می شوند!)

برای درس تاریخ : کتاب سیره پیشوایان برای تاریخ ائمه چندان مناسب نیست ، این کتاب بیشتر تاریخ سیره ی خلفای هم عصر پیشوایان هست تا تاریخ پیشوایان ! این که کدام امام در چه سالی به دنیا آمد در چه سالی از دنیا رفت , نام مادرش چه بود نام همسرش چه بود , در زمان کدام خلیفه زندگی می کرد و ... این مسائل کاربرد چندانی ندارد و در عوض ما باید در حوزه یک تاریخ تحلیلی قوی بخوانیم که متن درسی آن را سراسرش از سیره ی اهل بیت و عبرت هایی کاربردی برای زندگی امروزه ما پر شده باشد. باید طوری تصویرسازی دقیق بشود که پس از مطالعه بتوانیم اتفاقات آن زمان را با حوادث کنونی تطبیق بدهیم و از عمل معصوم الگو برداری کنیم. مثلا عایشه که سر بر شانه پیامبر صلی الله علیه و آله می گذاشت و زنان برای کسب علم دین پیش او می رفتند چه انتظاراتی از علی علیه السلام داشت که حضرت خلاف آن انتظارات عمل کرد؟ و چرا؟ یا مثلا چه شد که زبیری که در روایات آمده "زبیر از ما اهل بیت بود تا زمانی که پسرش دنیا آمد" , چه روندی را طی کرد تا در جنگ جمل شرکت کرد؟ یا مثلا آیا واقعا ابوبکر با نیت خیانت , خلافت را غصب کرد یا مردم علی علیه السلام را نخواستند؟ ابوبکر در میان خطبه ی فدکیه حضرت زهرا سلام الله علیها چه گفت؟ و ...

برای درس ادبیات عرب: اولا که آقا 20 سال است که فرمودند این مغنی را عوض کنید, خاک بر سر مسئولین حوزه که هنوز تغییری ندادند! ثانیا نحو و بلاغت را باید به عنوان یک درس به نام ادبیات در تمام شش سال مداوم تدریس کرد به طوری که فنون بلاغی , ورود و حکومت بر قوانین نحوی داشته باشند. ثالثا باید قواعدی که برای متن خوانی لازم نیست (و فقط برای هنگام نوشتن عربی مفید اند) را اولویت کمتری دهند مثلا آنها را جدا کرده و در پایه ششم به عنوان درس مستقلی بیاورند.

برای منطق: باید مقداری مباحث معرفت شناسی به منطق اضافه شود و بحث صناعات خمس شرح و تفصیل بیشتری پیدا کند بحث تبلیغ و روضه خوانی نیز باید به خطابه اضافه شده و تمرین های مناسبی برای مغالطه و خطابه در نظر گرفته شود.

برای اخلاق: نامه 31 و خطبه ی متقین بسیار خوب است اما جای کتاب هایی مانند چهل حدیث امام یا آداب الصلوة امام یا قواعدی کلی برای سیر و سلوک و ریاضات شرعیه , در حوزه خالیست. هم چنین بحث اخلاق در خانواده و اجتماع, کیفیت و کمیت عزلت نشینی,میزان معاشرت و امر به معروف با اصناف مختلف و ... نیز جایی داشته باشند. البته این که آقا فرمودند ابتدای هر کلاسی حدیثی بیان شود بسیار عالی است و در دراز مدت بسیار موثر است.
آیت‌الله حسن‌زاده آملی: امید آنکه در حوزه‏هاى علمیه، صحف ادعیه و اذکار که از ائمه اطهار ما صادر شده است و بیانگر مقامات و مدارج و معارج انسان است از متون کتب درسى قرار گیرند، و در محضر کسانى که زبان فهم و اهل دعا و سیر و سلوکند و راه‏ یافته‏ اند و راه نمایند، درس خوانده شوند. مثلا به ترتیب اول «مفتاح الفلاح شیخ بهائى»، و پس از آن «عدة الداعی ابن‏ فهد»، و بعد از آن «قوت القلوب ابو طالب مکى»، و سپس «اقبال سید بن طاوس»؛ و در آخر انجیل اهل بیت و زبور آل محمد (ص) «صحیفه سجادیه»، در عداد کتب درسى درآیند که نقش خوبى در احیاى معارف اصیل اسلامى است.

برای طب: باید درسی ولو مطالعاتی و کوچک, مملو از روایات طبی اهل بیت در متون حوزه گذاشته شود.

درسی هم باید باشد در همان پایه های اول برای مباحث فلسفه های مضاف و رابطه ی علم و دین, انتظار بشر از دین , مهدویت و حیات طیبه و  ...
مقدماتی از عرفان نظری نیز لازم است بعد از نهایه.

بسیاری از مباحث حوزوی موازی هم هستند:

مثلا بسیاری از مطالبی که در کتاب عقائد الامامیه پایه 4 می خوانید دوباره در بدایه و نهایه علامه تکرار می شوند و شاید بدون گذراندن فلسفه فهم برخی مباحق عقاید مشکل باشد. پس بد نیست خصوصا برای ماها که از دانشگاه آمده ایم فلسفه در پایه 3 یا 4 شروع شود به طوری که تا پایان پایه 6 نهایه تمام شده باشد و چه بهتر که بدایه و نهایه طوری ویرایش شوند که مقداری از نتایج و آثار فلسفه ی اسلامی را در اصول و فروع دین نیز در آنها شاهد باشیم.

همچنین مثلا آقا فرمودند سال های قبل از درس خارج باید از ده سال به حدود 6 سال تقلیل پیدا کند! خب این یعنی موازی کاری ها , اضافات و مغلق گویی ها و ... , 4 سال از این 10 سال را تشکیل داده اند! که من فکر می کنم حداقل یکی دو سال از این 6 سال را مباحث تکراری یا متورم اصول فقه تشکیل داده و باید جدا تهذیب بشه و بعضی مباحث اصول در علوم دیگه کاربرد دارن که باید برن تو همون علوم دیگه بعضی مسائل اصول فقه هم هستند که هیچ کاربردی ندارند و باید به تاریخ بپیوندند.

به طوری کلی درس ها باید با متن های روان به طور منظم , آموزشی و هم افزا در اختیار طلاب علوم اهل بیت علیهم السلام قرار بگیرد.

اگر شما استعداد و علاقه به دروس دینی و حوزوی داشته باشید طلبه شدن بر شما واجب کفایی به عینیت رسیده است و شما موظف هستید , علاوه بر این که بر تمام مشکلات بالا فائق شوید , باید گام به گام خودسازی کنید و نفس خودتون رو بکوبید.

اگر ذره ای درد دین دارید, اگر دغدغه اسلام و رضایت ائمه ی معصوم رو دارید شما رو محض رضای خدا فکری بکنید!